Područje općine se nalazi skoro na samom jugu/zapadu Srbije, u dijelu kojeg vlada Srbije zove ”Raški” okrug, dok ga Bošnjaci zovu Sjevernim Sandžakom. Ima oko 100 naseljenih mjesta i površinu od oko 760 km2. Većinsko stanovnistvo opcine Novi Pazar čine Bošnjaci sa skoro 80% stanovništva. Općina se na jugu granici s Tutinom, a na sjeveru sa područjem općine Raška, dok na istoku se graniči sa Kosovom, tacnije sjevernim dijelom Kosova.
Na popisu 2002. godine u općini Novi Pazar živjelo je 85.996 stanovnika: 17.599 Srba;65.593 Bošnjaka;1.599 Muslimana. Na popisu iz 2011. godine demografska slika općine je ukupno 100.410 stanovnika, od tog broja 16.234 Srba; 77.443 Bošnjaka; 4.102 Muslimana.
Vidljiv je pad Srba u odnosu na prošli popis stanovnistva 2002. godine i velik porast Bošnjaka i Muslimana. Općina ima skoro 15 000 stanovnika više u odnosu na popis iz 2002. godine.
Analizirajmo općinu kroz naselja, i dodjimo do nekog zaključka.
Srpska naselja na popisu 2011 godine su slijedeca:
1)Alulovice 314/312 Srba
2)Bare 39/37 Srba
3)Batnjik 79/77 Srba
4)Bekova 79/78 Srba
5)Boturovina 198/107 Srba
6)Vever 9/9 Srba
7)Vidovo 91/91 Srba
8)Vitkovice 36/34 Srba
9)Vojkovice 20/20 Srba
10)Vranovina 284/282 Srba
11)Golice 48/48 Srba
12)Gornja Tusimlja 18/18 Srba
13)Gosevo 30/30 Srba
14)Gradjanovice 11/11 Srba
15)Gracane 19/19 Srba
16)Grubetice 148/137 Srba
17)Dezeva 288/271 Srba
18)Dojinovice 49/49 Srba
19)Dolac 66/65 Srba
20)Doljani 127/74 Srba
21)Dragocevo 86/86 Srba
22)Dramice 50/49 Srba
23)Zunjevice 363/201 Srba
24)Zlatare 9/9 Srba
25)Jablanica 17/17 Srba
26)Javor 9/9 Srba
27)Jova 15/15 Srba
28)Kasalj 19/19 Srba
29)Kovacevo 240/238 Srba
30)Koprivnica 86/83 Srba
31)Kosurice 90/87 Srba
32)Kuzmicevo 99/98 Srba
33)Lopuznje 36/34 Srba
34)Lukocrijevo 132/68 Srba
35)Miscice 202/182 Srba
36)Negotinac 10/10 Srba
37)Odojevice 15/15 Srba
38)Okose 26/26 Srba
39)Osaonica 146/144 Srba
40)Pavlje 134/130 Srba
41)Pasji Potok 13/13 Srba
42)Pilareta 6/6 Srba
43)Pozezina 144/137 Srba
44)Polokce 82/82 Srba
45)Pope 69/48 Srba
46)Postijenje 3930/3112 Srba
47)Prcenova 177/118 Srba
48)Pusta Tusimlja 18/17 Srba
49)Pustovlah 6/6 Srba
50)Radaljica 99/98 Srba
51)Rajetice 30/30 Srba
52)Rajkovice 17/17 Srba
53)Rakovac 7/7 Srba
54)HRast 50/49 Srba
55)Skukovo 17/17 Srba
56)Srednja Tusimlja 14/14 Srba
57)Stradovo 12/12 Srba
58)Sudsko Selo 67/67 Srba
59)Tenkovo 75/73 Srba
60)Tunovo 90/90 Srba
61)Cokovice 7/7 Srba
62)Saronje 299/299 Srba
63)Stitare 100/90 Srba
Izumrla su bivsa srpska sela Smilov Laz i Brestovo u odnosu na popis iz 2002 godine. Kao sto vidimo iz popisa 2011. imamo 63 srpska naselja na području općine Novi Pazar. Od 63 srpska naselja, njih čak 46 ima ispod 100 stanovnika. Od tog broja njih je samo 17 sa preko 100 stanovnika.Postoji samo jedno solidno naselje sa preko 500 stanovnika. Zapravo ovo naselje ima preko 1.000 stanovnika, a to je Postijenje.
Analizirajmo kretanje ovih naselja i da li ima koje naselje koje je zabilježilo porast stanovništva u odnosu na 2002 godinu?
Naselja gdje je zabiljezen porast u stanovnistvu u odnosu na popis 2002 su:
1. Bare 36 stanovnika na popisu 2002. / 39 na popisu 2011.
2. Batnjik 58 stanovnika na popisu 2002. / 79 na popisu 2011.
3. Vidovo 90 stanovnika na popisu 2002. / 91 na popisu 2011.
4. Vitkovice 30 stanovnika na popisu 2002. / 36 na popisu 2011.
5. Deževa 238 stanovnika na popisu 2002. / 288 na popisu 2011.
6. Doljani 89 stanovnika na popisu 2002. / 127 na popisu 2011.
7. Zunjevice 211 stanovnika na popisu 2002. / 363 na popisu 2011.
8. Koprivnica 12 stanovnika na popisu 2002. / 86 na popisu 2011.
9. Postijenje 3417 stanovnika na popisu 2002. / 3930 na popisu 2011.
10. Prcenova 159 stanovnika na popisu 2002. / 177 na popisu 2011.
11. Stitare 77 stanovnika na popisu 2002. / 100 na popisu 2011.
Dakle, ukupno 11 od 63 srpska naselja bilježe porast stanovništva u odnosu na 2002. godinu. No, da li je tako?
U naselju Doljani imamo 3 Bošnjaka na popisu 2002. da bi taj broj porastao na 47 na popisu 2011. godine. Broj Srba je zapravo smanjen sa 86 (2002. godine), na 74 (2011 godine).
Doljani, srpsko selo, međutim, porast u selu ne čine Srbi, nego Bošnjaci.Prcenova 159 stanovnika na popisu 2002. godine i 177 na popisu 2011. godine. Vidi se porast od + 18 u odnosu na prošli popis. No, na popisu 2002. imamo 52 Bošnjaka i Muslimana u ovom selu, da bi taj broj porastao na 59 s popisa 2011. Broj Srba je porastao također sa 108 na popisu 2002. godine na 117 na popisu 2011.
Impresivan je i rast naselja Koprivnica 12 stanovnika na popisu 2002. i 86 na popisu 2011. godine. Naselje Žunjevice ima 211 stanovnika na popisu 2002. godine, od tog broja 209 deklarisanih Srba.Na popisu 2011. u Zunjevicima ovog puta imamo ovakvu sliku: 363 stanovnika, 201 Srbin i 162 Bošnjaka. Kao što se da vidjeti, broj Srba u ovom selu čak je i smanjen blago, dok broj Bošnjaka je porastao sa 0, jer ih nije bilo na popisu 2002. godine, na impresivnih 162 ili 44% ukupnog stanovnistva Žunjevica na popisu 2011. godine.
Realno, porast srpskog stanovništva je u svega 9 naselja, ne računajuci Doljane i Žunjevice gdje sav porast u stanovnistvu je zbog Bošnjaka. No, čak i neka naselja gdje je porastao malo više broj stanovnika, tipa Štitari 77 stanovnika i 77 Srba na popisu 2002. godine, biljezi 100 stanovnika na popisu 2011. godine, ali ovog puta u naselju imamo 10 Bošnjaka, kojih nije bilo na popisu 2002. Tako umjesto da u nekadašnjem 100% srpskom naselju Štitare dadnemo Srbima sav ovdje porast od + 23, zapravo porast je Srbi + 13, a Bošnjaci + 10.
No, može se reći jedino ozbiljno i vrijedno spomena naselja ovdje je naselje Postijenje.Postijenje ima 2.689 Srba na popisu 2002. godine, da bi taj broj skočio na 3.102 Srba ili + 413 u odnosu na popis iz 2002. godine.
Na području općine broj Srba je smanjen što je interesantno. Grad Novi Pazar koji ima 54 604 stanovnika na popisu 2002. godine i 6.724 Srba, bilježi pad Srba kojih na popisu 2011. godine ima samo 6.576, ili pad od oko 148, tj. -148 u odnosu na popis iz 2002. godine.
Zaključak vezan za srpsko stanovništvo
Broj Srba raste u par zabačenih brdsko-planinskih naselja. Ali taj porast je irelevantan, i veoma mali, sem naselja Koprivnica. U par srpskih naselja primjetno je blago i postepeno doseljavanje bošnjačkog stanovništva: Žunjevice, Doljane i Štitare. Dok broj Srba jedino bilježi pravi porast u naselju Postijenje, koje na popisu stanovnistva ima skoro 4.000 stanovnika. No, Srbi su ti koji imaju jedno solidno naseljel, ali i pad stanovnistva na razini općine. Ako vidimo podatak sa popisa 2002. godine, kada je na području općine Novi Pazar živjelo 17.599 Srba, da bi taj broj pao na 16.234 Srba s popisa 2011. , zaključujemo da u općini imamo ukupno 1.365 Srba manje u odnosu na popis 2002. godine.
Sad kad smo napokon došli do konačnog zaključka za Srbe i analizirali njihova naseljena mjesta i položaj, kao i poredili odnos snaga s popisa iz 2002. godine, dolazimo do Bošnjaka. Rekli smo prije da na popisu 2011. godine imamo 63 srpska naselja, dok 2 naselja su sad nenaseljena, a to su Smilov Laz i Brestovo. Ostaje, da vidimo, kakav položaj imaju Bošnjaci:
1)Bajevica 537/537 Bosnjaka
2)Banja 566/486 Bosnjaka i 71 Srbina
3)Bijele Vode 893/864 Bosnjaka i 22 Srbina
4)Brdjani 137/129 Bosnjaka i 8 Srba
5)Varevo 604/594 Bosnjaka i 10 Srba
6)Vojnice 197/100 Bosnjaka i 80 Srba
7)Vucinice 146/78 Bosnjaka i 68 Srba
8)Vucja Lokva 7/7 Bosnjaka
9)Zabrdje 41/25 Bosnjaka i 16 Srba
10)Ivanca 1038/1015 Bosnjaka i 18 Srba
11)Izbice 1596/588 Srba i 1008 Bosnjaka
12) Janca 526/337 Bosnjaka i 182 Srba
13)Kozlje 577/573 Bosnjaka
14)Krusevo 425/424 Bosnjaka
15)Leca 327/242 Bosnjaka i 85 Srba
16)Lukare 415/382 Bosnjaka i 33 Srba
17)Lukarsko Gosevo 757/662 Bosnjaka i 95 Srba
18)Mur 4169/4085 Bosnjaka i 31 Srbina
19)Muhovo 705/653 Bosnjaka i 52 Srba
20)Novi Pazar 66 527/58252 Bosnjaka
21)Osoje 1686/1334 Bosnjaka i 324 Srba
22)Oholje 134/134 Bosnjaka
23)Paralovo 1333/1322 Bosnjaka
24) Pobrdje 2889/2833 Bosnjaka i 34 Srbina
25)Pozega 513/513 Bosnjaka
26)Rajcinovice 659/561 Bosnjak
27)Rajcinovicka Trnava 189/157 Bosnjaka i 32 Srbina
28)Sebecevo 886/841 Bosnjak i 45 Srba
29)Sitnice 876/865 Bosnjaka
30)Slatina 254/224 Bosnjaka i 30 Srba
31) Trnava 946/910 Bosnjaka i 29 Srba
32)Hotkovo 282/282 Bosnjaka
33)Casic Dolac 177/177 Bosnjaka
34) Savci 330/136 Bosnjaka
Ukupno 34 naselja s apsolutnom ili relativnom većinom Bošnjaka. Sve Bošnjake i Muslimane smo zbrajali skupa. Broj Muslimana (izjašnjenih u nacionalnom smislu) je najveći u samom gradu 2.824. Ostala naselja s većim brojem Muslimana, više od 10 su: Osoje 319;Postijenje 131;Pope 11;Prcenova 49;Paralovo 15;Savci 80;Mur 63;Kozlje 190;Janca 42;Ivanca 13;Zabrdje 16;Doljani 19;Vucinice 49;Vojnice 13;Brdjani 42;Bijele Vode 37;Banja 69.
U odnosu na 2002 godinu.Slijedeca naselja bilježe porast stanovništva:
1)Banja 466 stanovnika na popisu 2002 i 566 na popisu 2011 godine
2)Bijele Vode 872 stanovnika na popisu 2002 i 893 na popisu 2011
3)Varevo 501 stanovnik na popisu 2002 i 604 na popisu 2011
4)Vojnice 115 stanovnika na popisu 2002 i 177 na popisu 2011
5)Ivanca 813 stanovnika na popisu 2002 i 1038 na popisu 2011
6)Janca 332 stanovnika na popisu 2002 i 526 na popisu 2011
7)Leca 319 stanovnika na popisu 2002 i 317 na popisu 2011
8)Mur 3407 stanovnika na popisu 2002 i 4169 na popisu 2011
9)Muhovo 545 stanovnika na popisu 2002 i 705 na popisu 2011
10)Novi Pazar 54 604 stanovnika na popisu 2002 i 66 527 na popisu 2011
11)Osoje 966 stanovnika na popisu 2002 i 1686 na popisu 2011
12)Paralovo 982 stanovnika na popisu 2002 i 1333 na popisu 2011
13)Pobrdje 2176 stanovnika na popisu 2002 i 2889 na popisu 2011
14)Rajcinovice 537 stanovnika na popisu 2002 i 659 na popisu 2011
15)Sitnice 778 stanovnika na popisu 2002 i 876 na popisu 2011
16)Trnava 694 stanovnika na popisu 2002 i 946 na popisu 2011
17)Hotkovo 193 stanovnika na popisu 2002 i 282 na popisu 2011
18) Casic Dolac 76 stanovnika na popisu 2002 i 177 na popisu 2011
19) Savci 247 stanovnika na popisu 2002 i 330 na popisu 2011
ZBIRNI ZAKLJUČAK
Srbi:
63 naseljena mjesta;
17 sa preko 100 stanovnika;
46 ispod 100 stanovnika;
14 sa preko 100 Srba, koja imaju srpsku većinu;
1 sa preko 1.000 stanovnika:Postijenje;
Porast u 11 naseljenih mjesta. Od tog broja 2 naseljena mjesta bilježe isključivo porast Bošnjaka.
Bošnjaci:
34 naseljena mjesta;
32 naselja s preko 100 stanovnika;
2 ispod 100 stanovnika;
19 preko 500 stanovnika;
7 preko 1000 stanovnika.
Konačni zaključak
Srpsko stanovništvo mahom živi po zabačenim planinskim selima koje nestaju. Bošnjaci su skocentrisani u manje naselja, ali ta naselja imaju mnogo više stanovnika. Jedino vrijedno spomena srpsko naselje je Postijenje s preko 1000 Srba, zapravo preko 3000 Srba. Prije 20 godina Srbi su imali većinu na području gradskih dijelova (Mahala) Varoš Mala, Deževski Potok i Šestovo. U samom gradu danas SRBI imaju efektivno većinu samo u naselju Šestovo. Postoji velika šansa da Bošnjaci ubrzo postanu većina u Žunjevicima i Doljanima i da se okrenu ka jedinom srpskom dijelu grada, a to je Šestovo.